Logo
này đã theo chúng ta qua các thời kỳ và Sài Gòn chúng ta với hơn 300
năm hình thành và phát triển cũng như đã trải qua nhiều thời kỳ và nếm
trải khá nhiều thăng trầm lịch sử cùng con người phương nam.
Ebook. source : gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5839002c/f5.image
TÌM HIỂU SƠ LƯỢC SÀI GÒN THÂN YÊU QUA CÁC THỜI KỲ . . .
- Thời kỳ đầu ngàn năm trước (trước 1698)
Theo
sổ sách ghi lại và hiện được lưu giữ tại Pháp Trước khi Chúa Nguyễn
thiết lập bộ máy cai trị (1698) thì Sài Gòn – Gia Định còn là một vùng
đất hoang vu, rừng rậm, sông nước, xen lẫn những gò đất cao nằm trong
vùng đất mới, rộng lớn, mênh mông ở phía Nam trải dài tới biển Đông,
cách đây khoảng 3000 – 4000 năm trên vùng đất này đã có những nhóm cư
dân cổ sinh sống với nhiều nền văn hóa từ thời kỳ đồ đá cho đến thời kỳ
kim khí. Những cư dân cổ từng sinh sống trên vùng đất Sài Gòn từ nhiều
thiên niên kỷ trước đã biết canh tác nông nghiệp và bắt đầu chinh phục
vùng đất thấp ở phía nam và phía đông nam. Lúc bấy giờ cuộc sống con
người ở đây hết sức tự do, không có lãnh thổ quốc gia, không có địa giới
hành chánh và cũng chưa có khái niệm về vùng đất “Sài Gòn.”
- Sài Gòn vào thế kỷ 16 – 17
Mãi
đến giữa thế kỷ 17, vào thời Chúa Nguyễn Hoàng (1558-1613) được đặc
quyền cai trị đất Đàng trong, đã bắt đầu công cuộc di dân người Việt đến
khai phá vùng đất mới phía Nam. Vùng đất Sài Gòn lúc bấy giờ ở vị thế
trung tâm vùng đất mới, thuận tiện cho việc làm ăn sinh sống, là một
trong những nơi mà nhóm dân cư Việt đầu tiên đến đây định cư, đến năm
1623 Chúa Nguyễn Phúc Nguyên cho đặt trạm thu thuế thương chính đầu tiên
tại Sài Gòn và Bến Nghé. Đây là dấu hiệu ban đầu xuất hiện hình thức
kiểm soát của nhà nước trên vùng đất Sài Gòn xưa, tháng 3 năm 1679 Chúa
Nguyễn lại cho lập đồn binh Tân Mỹ (vùng chợ Thái Bình, quận I ngày
nay). Quyền lực nhà nước của Chúa Nguyễn được áp đặt vào vùng đất mới
phía Nam chuẩn bị cho việc hình thành bộ máy cai trị. Cho đến thời điểm
này, vùng đất mới phía Nam vẫn chưa phân định địa giới hành chánh, song
Sài Gòn đã giữ vị trí trung tâm vì quyền lực cai trị vùng đất phía Nam
tập trung ở đây, về địa danh Sài Gòn tên “Sài Gòn” đã xuất hiện từ nhiều
thế kỷ trước, cách đây đã hơn 300 năm. Đó là tên gọi một vùng đất (địa
danh) do cư dân Việt đặt ra để chỉ một khu vực đông dân cư sinh sống tập
trung, sinh hoạt theo vùng đất đô thị ở vùng đất mới phía Nam, tên gọi
“Sài Gòn” đã lần lượt để chỉ bốn vùng đất khác nhau.
Thoạt đầu “Sài Gòn” dùng để chỉ đất của tiểu quốc Thù Nại, bao gồm phần lớn vùng đất Đông Nam bộ (khoảng 20.000 – 25.000km2).
Năm
1698 tên Sài Gòn để chỉ vùng đất huyện Tân Bình rộng khoảng 5.000 km2,
tính từ phía bờ tây sông Sài Gòn, một phần của xứ Sài Gòn. “Sài Gòn” còn
là tên gọi của vùng đất của hai khu vực đô thị được bảo vệ bởi lũy Lão
Cầm (1700), lũy Hoa Phong (1731) và lũy Bán Bích (1772) với diện tích
khoảng 25 km2. Sài Gòn cũng là tên gọi của khu vực chợ buôn bán của
người Hoa vào thế kỷ 18 (rộng khoảng 1km2), sau này trở thành khu Chợ
Lớn, thành phố Sài Gòn ngày nay bao gồm cả đô thành Sài Gòn – Chợ Lớn,
tỉnh Gia Định và một phần tỉnh Chợ Lớn cũ, địa bàn thành phố rộng lớn
hơn xưa, nhưng cũng là khu vực trung tâm của đất Gia Định xưa.
- Sài Gòn buổi ban đầu
 |
Danh Tướng Nguyễn Hữu Cảnh Người có côɴԍ mở mang sáng lập Phủ Gia Định |
Có
thể hình dung tổng quát vào cuối thời Gia Định phủ, địa bàn Thành Phố
(nay) được phân biệt bởi hai vùng với hai bộ mặt khác nhau: vùng chợ nằm
trong vòng “cổ lũy” và vùng quê đất rộng, thưa dân thuộc các tổng Bình
Dương, Tân Long, Bình An.
 |
| Sơ đồ thành Gia Định |
Họ gọi chung là thành phố Sài Gòn nơi đô hội cả nước lúc bấy giờ không đâu sánh bằng.
- Sài Gòn thời Lục tỉnh Nam kỳ (1832-1862)
Từ
sau năm 1832, Minh Mạng giải thể cấp Gia Định thành, chia năm trấn
thành sáu tỉnh. Trấn Phiên An đổi thành tỉnh Phiên An, trấn Biên Hòa đổi
thành tỉnh Biên Hòa, năm 1836, tỉnh Phiên An được đổi tên là tỉnh Gia
Định có thêm một phủ mới là phủ Tây Ninh. Năm 1841, phủ Tân Bình lại lập
thêm huyện Bình Long (lỵ sở tại Hốc Môn). Vì vậy, sau 1841, địa bàn
thành phố (nay) nằm trên địa phận ba huyện Bình Dương, Bình Long, Tân
Long (của phủ Tân Bình) và một phần đất của huyện Ngãi An và Long Thành
thuộc phủ Phước Long tỉnh Biên Hòa.
- Sài Gòn thời Pháp cai trị (1862-1955)
 |
| Bản đồ Quy hoạch của Coffyn |
Địa
bàn thành phố (nay) lúc này bao gồm địa giới của hai huyện Bình Dương,
Tân Long của phủ Tân Bình, với phần đất đai của huyện Bình Long thuộc
phủ Tây Ninh (tỉnh Gia Định) và cộng thêm trên một nửa địa phận huyện
Bình An cùng với địa phận tổng Long Vĩnh Hạ, huyện Long Thành, cùng
thuộc phủ Phước Long của tỉnh Biên Hòa, vùng đô thị Sài Gòn – Bến Nghé
nằm trên đất của phủ Tân Bình, được xác lập ranh giới từ chùa Cây Mai
đến rạch Thị Nghè, nằm trong kênh vành đai giáp tới sông Tân Bình (sông
Sài Gòn nay) được qui hoạch là thành phố Sài Gòn (theo bản đồ Coffin năm
1862). Năm 1865 qui hoạch “Thành phố Sài Gòn” lại được chia thành hai
thành phố: Thành phố Sài Gòn ở về phía Đông địa bàn thành phố cũ, tức
vùng Bến Nghé xưa nơi có tỉnh thành Gia Định và thành phố Chợ Lớn, vùng
trước đây gọi là “Phố thị Sài Gòn”.
- Sài Gòn thời kỳ 1956-1975,
Trong
khoảng 20 năm (1955-1975), thành phố Sài Gòn cũng có nhiều biến đổi. Từ
năm 1956, đô thành Sài Gòn – Chợ Lớn trở thành thủ đô chính quyền ở
miền Nam, được quen gọi là “đô thành Sài Gòn”. Năm 1959, đô thành Sài
Gòn được chia thành 8 quận hành chánh, mỗi quận chia ra nhiều phường.
Tháng 12-1966, quận I thêm hai phường mới từ xã An Khánh (Gia Định) lập
ra. Tháng 1-1967 tách hai phường mới của quận I (xã An Khánh cũ) lập
thêm quận 9. Tháng 7-1969 lập thêm quận 10 và quận 11. Từ đấy đến năm
1975, đô thành Sài Gòn có 11 quận ..,và cuối cùng sau năm 75 chắc chắn
ai cũng biết ,chuyện sau 75 ad không viết nhé.
Sài Gòn Xưa
No comments:
Post a Comment