ĐỨC MINH XƯA

NGUYỄN THANH THỦY

Đây là những hình ảnh của các bạn Đức Minh Đệ Tứ 1965-66. Hình ảnh từ lúc bé cắp sách đến trường, lớn hơn chút nữa, hình chụp với các Frère năm Đệ Tứ. Đến bây giờ đã có nhiều mái tóc đã bạc phơ và phân tán đi nhiều nơi xa xôi. Ước ao là có một ngày được cùng ngồi lại với nhau chuyện trò, "Yesterday, Once more".

TRUYỀN THỐNG LASAN ĐỨC MINH

NGUYỄN ĐÌNH MINH - NGUYỄN THANH THỦY


KỶ NIỆM 88 NĂM THÀNH LẬP TRƯỜNG

LỊCH SỬ TRƯỜNG LASAN ĐỨC MINH

Trường thánh Michel tại Tân Định
(Tiền thân của La san Đức Minh)

Ngày 1 tháng Ba năm 1902
Bản khế ước liên quan đến trường Saint Michel Tân Định.
* Giữa đức cha Lucien Mossard , giám mục hiệu tòa Médée, đại diện tông tòa hành xử nhân danh Hội thừa sai địa phận Tây Đàng Trong
* Và Sư huynh Ivarch Louis, giám tỉnh miền Đông Dương, hành xử nhân danh Dòng các sư huynh trường Ki-tô, trụ sở tại 27 đường Oudinot, Paris.
Những qui ước được ấn định như sau :
Điều I : Trường thánh Michel (Saint Michel), sở hữu của Hội thừa sai và dưới danh nghĩa Hội này nó được cấp phép, được đặt dưới quyền điều hành tối cao của vị đại diện tông tòa.
Điều 2 : Qua bản hợp đồng này, Hội thừa sai trao lại cho các sư huynh trường Ki-tô, khu đất và các khu nhà Tiểu chủng viện cũ của Tân Định, bao gồm cô nhi viện, công trình phục vụ trẻ câm điếc và nhà ngoại trú, theo các điều khoản sau đây :
Hội thừa sai duy trì quyền sở hữu trên bất động sản này. Các sư huynh có trách nhiệm thanh toán các thuế má, gánh chịu các phí tổn (trong vòng 17 năm, các sh mỗi năm phải gởi 24 $ về toà giám mục để xin dâng 12 thánh lễ cầu nguyện cho các ân nhân), chi phí về bảo trì nhà cửa, bàn ghế, các dụng cụ, vv… mà họ phải tự mua sắm và cũng vì thế, chúng phải thuộc quyền chi phối của họ.
Các sư huynh cung ứng nhân sự cần thiết để trường hoạt động tốt, hợp theo những gì đang diễn ra trong các trường học thuộc loại này mà Nhà dòng đã tiếp nhận. Trong trường hợp họ không đủ số sư huynh để phục vụ và phải nhờ đến sự tiếp tay của các thầy giáo bên đời, họ có bổn phận chi trả toàn bộ lương hướng cho các thầy này. Đổi lại, khởi từ ngày 01 tháng Ba năm 1902, họ được toàn quyền thừa hưởng mọi nguồn lợi xuất phát từ ngôi trường này, trên bất cứ phương diện nào.
Điều 3 : Khi gặp những trở ngại lớn, sh hiệu trưởng phải đến xin ý kiến của vị đại diện tông tòa ; ngài sẽ vui lòng dùng quyền uy cao trọng của mình để hỗ trợ
Thứ nhất là bản báo cáo hằng năm cho hội đồng cố vấn thuộc địa để duy trì được những trợ cấp hàng năm hiện hành, và nếu có thể được, những yêu cầu trợ cấp mới dành cho những trẻ câm điếc và những cô nhi Việt Nam.
Thứ hai là bản thỉnh nguyện xin trợ giúp mà các sư huynh dự tính đề nghị với Hội đồng đặc trách công tác Thánh nhi (Sainte Enfance) nhằm nuôi dưỡng các cô nhi.
Hội thừa sai sẽ góp sức cộng tác với các sư huynh trong việc xây dựng gia đình hoặc tìm công ăn việc làm cho các trẻ câm điếc khi chúng đến tuổi trưởng thành (20 tuổi).
Điều 4 : Trong trường hợp cần phải xây cất mới hay cần sửa chữa đại tu, các sư huynh bàn thảo với vị đại diện tông tòa về sự thiết yếu thật sự của chúng, và sau sự thỏa thuận tiên khởi này, các sư huynh sẽ lo quyết toán các chi phí. Trong mọi trường hợp, nếu Hội thừa sai đi đến quyết định sa thải họ, Hội phải đền bù những chi phí phát xuất từ những xây cất mới, chi phí này được tính theo giá trị các khu nhà vào thời điểm họ phải ra đi. Điều này cũng được áp dụng đối với những sửa chữa lớn, có giá trị nhiều hơn năm trăm đồng (500 $ ). Nếu các sư huynh tự ý rút lui vì bất cứ lý do nào khác, họ không được quyền đòi hỏi gì cả.
Điều 5 : Trong nhà trường, người ta sẽ thiết lập một nhà nguyện tư, có đặt Mình Thánh Chúa. Thánh lễ sẽ được cử hành tại đây mỗi tuần một lần nếu có thể được và vào một ngày nhất định được thỏa thuận trước giữa vị thừa sai chịu trách nhiệm lo cho cộng đoàn dân Chúa tại Tân Định và sư huynh hiệu trưởng.
Vị đại diện tông tòa quan tâm hết mình về việc hướng dẫn thiêng liêng cho các sư huynh, bảo đảm cho họ có một cha giải tội thường nhật và ngoại lệ.
Để phụ trách việc dạy giáo lý và giải tội cho các học sinh, sư huynh hiệu trưởng sẽ thỏa thuận trước với cha sở họ đạo.
Điều 6 : Trong việc dạy tiếng Việt và tiếng Pháp, các sư huynh sẽ áp dụng phương pháp của Nhà dòng họ, đồng thời cũng gắng kết hợp với chương trình hiện hành trong xứ.
Đối với công tác dạy nghề, trong chừng mực có thể được, các sư huynh huấn luyện cho các trẻ câm điếc những nghề thông dụng tại địa phương.
Năm học kéo dài khoảng mười tháng. Các kỳ nghỉ lớn rơi vào tháng giêng và tháng hai (Tết). Vào tháng Bảy sẽ có 15 ngày nghỉ. Trong những ngày nghỉ, các trẻ mồ côi nội trú sẽ lưu lại tại trường dưới sự chăm sóc của các sư huynh.
Điều 7 : Trong trường hợp trợ cấp của nhà nước thuộc địa bị cắt bỏ, trường câm điếc sẽ được bảo lưu trong chừng mực có thể được, với những cứu trợ của hội Thánh Nhi và những tặng phẩm ngẫu nhiên. Hội thừa sai cũng như các sư huynh không đảm bảo duy trì công cuộc từ thiện này bằng lợi tức riêng của họ.
Điều 8 : Nếu Hội thừa sai muốn cho các sư huynh thôi việc hoặc nếu những vị này bị bắt buộc phải rút lui, một thông báo sẽ phải được gởi đến hai bên trước thời hạn là sáu tháng.
Bản khế ước này là tạm thời. Nó sẽ chỉ là tối hậu đối với hai bên ký kết sau một thời gian thử nghiệm là hai năm , tính từ ngày 01 tháng Ba năm 1902.
Làm tại Sài Gòn, với ba bản văn và được ký nhận.

Giám tỉnh dòng La San                                  Đại diện tông tòa
Sh Ivarch Louis                                        GM. Lucien Mossard  
                                                                          *
                                                     *    *
Đầu năm 1923, Cha sở Delignon họ Tân Định, muốn mở một trường học và mời các Sư Huynh trường Taberd về điều khiển. Ngài kêu gọi sự ủng hộ của giáo dân, và lời của Ngài đã được đáp ứng cách mau chóng và nồng nhiệt.
Vào ngày 18-11-1923, Đức Giám mục Quinton, địa phận Saigon đã chủ tọa lễ khánh thành long trọng ngôi trường mới, tên là Ecole Saint Louis De Gonzague, trường ốc tất cả gồm có 6 phòng : 3 phòng tầng trệt và 3 phòng lầu trên.

PHÁT TRIỂN

Nhà trường bắt đầu khai giảng với 4 lớp tiểu học và 120 học sinh. Từ đó số lớp cũng như số học sinh gia tăng không ngừng.
Ba năm sau, là năm 1926, trường mở thêm lớp Nhứt (lớp 5 ngày nay). Cuối năm kết quả kỳ thi bằng tiểu học đầu tiên là 12/14 (83,71%)

Năm 1931, số học sinh lên tới 320.
Năm 1945 vì tình hình bất ổn nên nhà trường tạm ngưng hoạt động. Tân Định hồi đó là ngoại ô Saigon, yên tĩnh và an ninh bảo đảm hơn nên các sư huynh Taberd Saigon, với sự thỏa thuận của Cha Sở đã đến tạm cư gần một năm tại đây.
Năm 1946, khi sinh hoạt trở lại bình thường, học sinh ồ ạt kéo về trường cũ.
Năm 1948, trường Louis De Gonzague mừng Lễ Kỷ niệm 25 năm thành lập. Năm đó số học sinh lên tới 700.

Từ năm 1947 đến 1951, trường do Sư huynh Emile phụ trách, Thời gian này các Sư huynh vẫn thuộc Cộng đoàn Taberd, chỉ đến giảng dạy rồi về.

Tháng 8 - 1951, do quyết định của ban lãnh đạo Tỉnh dòng, các Sư huynh làm việc tại Tân định thành lập một Cộng đoàn chính thức với Huynh trưởng (kiệm Hiệu trưởng) đầu tiên là Sư huynh Jourdain de Saxe. Cộng đoàn gồm các Sư huynh Jourdain, Aimé, Hubert, Alexis và Charles. Ngày 09 tháng 9 năm đó trường hân hạnh tiếp đón Giám tỉnh người Việt đầu tiên đó là Sư huynh Cyprien Gẫm.

Năm 1952, trường được đổi tên là LASAN ĐỨC MINH, để tưởng niệm đến Thánh Tổ phụ lập Dòng và Á Thánh Tử đạo Phillipe Minh. Năm đó khánh thành ban trung học.

Theo lời kể từ Sư huynh Jourdain, chính ngài đã đặt tên trường là Đức Minh để dâng kính Thánh Tử đạo Philiphê Phan Văn Minh, là một học trò xuất sắc, cũng là một cộng tác viên đắc lực của Giám mục Taberd trong công cuộc soạn thảo những bản Tự vị Pháp-Việt đầu tiên
Năm 1961, kết quả trung học đệ nhất cấp lần đầu tiên là 38/48 (79%) tỷ lệ khá cao so với 30% tỷ lệ trung bình ở Saigon.

Với 110 học sinh đậu bằng Tiểu học, 38/48 đậu bằng Trung học đệ nhứt cấp. Kết quả này được coi là tốt nhất từ khi trường áp du5nh chương trình Việt và đây cũng là một trong những kết quả cao nhất của Đô thành Sài gòn.

Về phương tiện cơ sở vật chất, Đức Minh cũng tiến hành sửa chữa, tu bổ hay làm mới nhiều hạng mục. Nhờ sự đoàn kết phối hợp chặt chẽ giữa Ban Giám đốc và Ban Giáo sư, trường Lasan Đức Minh luôn được phát triển và dần dần hoàn tất thành một trường trung tiểu học với đầy đủ các lớp.

Đến năm 1972 có 14 Sư huynh và 120 vị giáo chức đảm đương các lớp hoạt động sáng chiều, với sĩ số học sinh là 3300, từ lớp 1 đến lớp 12. Tỷ lệ đậu Tú Tài năm 1972 là 78%. 

Tháng 11 năm 1973 trường đã tổ chức kỷ niệm 50 năm thành lập trong niên khóa 1972-1973, đã diễn ra một cách long trọng và tốt đẹp. Các trường bạn đã tận tình giúp vui đông đảo.

Đây là giai đoạn phát triển khá rực rỡ của trường Lasan Đức Minh. Cơ sở vật chất kiện toàn, cơ cấu giảng dạy hoàn chỉnh, hội phụ huynh học sinh nhiệt tâm. Học sinh của trường đã đạt nhiều thành tích nỗi bật trong cả 3 lãnh vực Văn, Thể, Mỹ, gây tiếng vang trong Đô thành Sài gòn.

CÁC VỊ SƯ HUYNH HIỆU TRƯỞNG

                       o Vị Hiệu trưởng tiên khởi, Sư huynh Ilde-phonse đã đem lại cho trường vừa mới khai sáng một đà tiến triển mạnh mẽ.  

                       o Từ 1930 đến 1944 SH Pierre Quý tiếp tục không ngớt công việc phát triển với khả năng đặc biệt của Ngài. Kỷ niệm của Bề trên Pierre vẫn còn sống động trong họ Tân Định.

o SH Jourdain nhiệm kỳ thứ nhứt 1944 - 1945

 

o Kế tiếp là SH Urbain Lựu. Ngài đã có công kiến thiết thêm phòng ốc nhà trường và phân phối các lớp Nhất (Cours Superieurs) tùy theo khả năng cho các học sinh dự thi bằng Tiểu học Việt hoặc “Certificat Francais”.

o SH Émile đã thết lập tường lũy cho khu vực bổn trường được kín đáo và thuận tiện cho việc tổ chức.

o SH Jourdain, từ năm 1951 là vị giám đốc Cộng đoàn các Sư huynh riêng biệt của trường, và từ đây Đức Minh được tách rời khỏi Taberd và độc lập tự trị.

 

o SH Armand tiếp tục công việc với kết quả mỹ mãn trong sự chuyển tiếp từ chương trình Pháp sang chương trình Việt. Ngài chăm lo cho ngôi trường có vẻ sáng sủa và khang trang. Lối cổng vào phía đường Hiền Vương được trải đá tráng nhựa sạch sẽ.

 

o SH Félicien vị hiệu trưởng kế tiếp sau 6 năm hoạt động với tinh thần sáng suốt và cẩn trọng, đã gây rất nhiều uy tín cho nhà trường cũng như ban giáo chức. Ngài cũng đã kiến thiết thêm phòng ốc để đáp ứng nhu cầu cho học sinh ngày thêm đông đảo.

 

o Với SH hiệu trưởng Élie ban trung học đệ nhị cấp bắt đầu khai giảng và phòng ốc càng thêm mới mẻ, cao ráo, sáng sủa. Sau Tết Mậu Thân (1968) khi đồng bào tạm cư đã hồi hương, công việc kiến trúc ngôi nhà mới, với 6 phòng lớp, 3 ở tầng trệt và 3 ở tầng lầu, được hoàn tất mỹ mãn.

 

o SH Gérard Hồ Tấn Phát kế tiếp hoạt động 3 năm. Số học sinh lên tới 3000. Ngôi nhà mới lên thêm một tầng với 3 lớp học. Phòng ở của các SH đã được nới rộng và sửa đổi…

o SH Constance Giai đoạn nhiều sự kiện quan trọng. Niên khóa 1972-1973 trường thực hiện Kỷ yếu đầu tiên. Niên khóa kế tiếp (1973-1974) thực hiện Kỷ yếu lần thứ hai. Trong năm 1973 tổ chức Kỷ niệm 50 năm thành lập trường rất long trọng.

NGUỒN :  http://www.lasan.org/lasan-vietnam/fsc-school-before75/ducminh/ducminh.htm

Các cựu học sinh thành danh tiêu biểu của trường Lasan Đức Minh:

1. Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Văn Bình (1910-1995) :Tổng giám mục Tổng giáo phận Sàigòn (1960 – 1995);
2. Nhạc sĩ Ngọc Chánh, nhạc trưởng ban nhạc Shotguns nổi tiếng ở Sàigòn.Tác giả của một số ca khúc nổi tiếng trong đó có “Vết Thù Trên Lưng Ngựa Hoang” và “Bao Giờ Biết Tương Tư” , nhạc trưởng ban nhạc Shotguns nổi tiếng ở Sàigòn, giám đốc trung tâm sản xuất băng nhạc đầu tiên của miền Nam, trung tâm Khai Sáng, bán nhạc lẻ ở ngay ngã tư Công Lý và đại lộ Lê Lợi, Sàigòn;
3. Trần Tuấn Anh vô địch bóng bàn quốc gia 10 năm liền .

Biến cố 30 tháng 4 năm 1975, đã khiến trường phải đóng cửa để làm nơi tiếp nhận các sư huynh từ các nơi về đây lánh nạn. Văn phòng Giám Tỉnh cũng được dời về đây.

Tháng 8 năm 1975, sư huynh Maurice Nguyễn Phú Triều được cử đảm nhận chức vụ Huynh Trưởng Cộng Đoàn và làm hiệu trưởng khi trường khai giảng niên khoá 1975 -1976 vào tháng 9. Đây là niên khoá giao thời, các sư huynh và thầy cô đều mang tâm trạng hoang mang, không biết sẽ phải dạy theo đường lối nào, chương trình nào, mà trong đó có một số nội dung bị cấm. Trong niên khoá này, ngày 9 tháng 12 năm 1975, nhà trường cũng đã phải bàn giao quyền quản trị, trường Lasan Đức Minh sẽ không còn do các sư huynh phụ trách.

Vào niên khoá 1976-1977, tên trường Đức Minh bị khai tử để mang tên mới là Trần Quốc Tuấn và chỉ là trường cấp 3, không còn ban Tiểu học và ban Trung Học đệ nhất cấp. Một số ít sư huynh, thầy cô cũ được tiếp tục dạy học. Các học sinh Đức Minh ban Tiểu học và Trung học đệ nhất cấp được chuyển sang học chung với nữ sinh trường Thiên Phước, láng giềng thân cận. Các học sinh vẫn mang danh học trò Đức Minh, khi đến lớp 10 quay về trường cũ.

Thế rồi tên trường mới Trần Quốc Tuấn cũng không thọ quá 3 năm để biến thành một trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ cán bộ cho tới ngày nay.

NGUỒN :  http://www.lasan.org/lasan-vietnam/fsc-school-before75/ducminh/ducminh.htm

Kỷ Yếu 90 năm Lasan Đức Minh- Lịch sử thành lập trường.

Trình bày tổng hợp các tài liệu

TRƯỜNG LASAN ĐỨC MINH

Hẻm 146 Đường Hiền Vương

Quận 3, Sàigòn

Trường Lasan Đức Minh là một trường học tư thục gồm có các lớp Tiểu học và Trung học đệ nhị cấp, thuộc về Hội truyền giáo Lasan.

Theo tài liệu [1,2] : Trường Lasan Đức Minh là trường École Saint Louis De Gonzague đổi tên vào năm 1952 để tưởng niệm đến Thánh Tổ phụ lập Dòng và Á Thánh Tử đạo Phillipe Minh.

Trường École Saint Louis De Gonzague được xây vào năm 1923 trên một khu đất nằm trong một đường hẻm trên đường Mayer (sau là đường Hiền Vương), gần ngã tư với đường Paul Blanchy (sau là đường Hai Bà Trưng) thuộc họ đạo Tân Định (Xem Phụ đề 1 về Lược sử Giáo xứ Tân Định). Trường được khánh thành ngày 18 tháng 11 năm 1923 bởi Đức Giám Mục Quinton địa phận Sàigòn.

Đường Hiền Vương (mũi tên đỏ) hẻm vào trường Lasan Đức Minh, đường Hai Bà Trưng (mũi tên xanh) mặt tiền nhà thờ Tân Định.

Một tài liệu khác [3] viết là tiền thân của trường Lasan Đức Minh là trường Thánh Michel (Saint Michel). Điều đáng tiếc là tài liệu này không có viết chi tiết về trường Thánh Michel.Trong tài liệu này, người ta chỉ thấy đoạn văn sau đây :“Ngày 1 tháng 3 năm 1902, một bản khế ước được ký kết giữa đức cha Lucien Mossard , giám mục hiệu tòa Médée, đại diện tông tòa hành xử nhân danh Hội thừa sai địa phận Tây Đàng Trong và sư huynh Ivarch Louis, giám tỉnh miền Đông Dương, hành xử nhân danh Dòng các sư huynh trường Ki-tô, trụ sở tại 27 đường Oudinot, Paris, với nội dung trao cho các sư huynh khu đất và các khu nhà Tiểu chủng viện cũ của Tân Định, bao gồm cô nhi viện, công trình phục vụ trẻ câm điếc và nhà ngoại trú”.

(Phụ chú : Sư huynh Ivarch Louis là hiệu trưởng cuối cùng của trường Collège d’Adran và hiệu trưởng của trường Taberd từ năm 1890 đến 1898. Xem thêm chi tiết trong bài Collège d’Adran vàTrường La San Taberd của cùng tác giả).

Theo tài liệu [4] : “Ba mươi năm sau ngày khai khóa Đại chủng viện Giuse Sàigòn , năm thứ 7 thời vua Thành Thái, trường Tiểu chủng viện An Đức (quận Ba Tri, tỉnh Bến Tre) chính thức khai giảng đầu năm 1896, thâu nhận được 76 tiểu chủng sinh do Cha Ernest điều khiển. Nhưng nơi đây khí hậu không tốt. Trong vòng một năm các chú bị cúm hai lần, buộc lòng Tiểu chủng viện phải chuyển về Tân Định.

Đầu tháng 8 năm 1898, Đức cha Depierre đã khánh thành cơ sở Tân Định và đặt tên là Tiểu chủng viện Thánh Louis De Gonzague. Tiểu chủng viện này nằm trên một khoảnh đất cao ráo, rộng rãi thuộc viện Pasteur ngày nay.

Tiểu chủng viện Louis De Gonzague Tân Định được 40 chủng sinh, nhưng rồi vì không đủ tài chánh, năm 1901, Đức cha Mossard đành ra lệnh đóng cửa cơ sở này”.

Tài liệu [2] cũng có ghi đoạn văn trên nhưng đã bổ túc thêm một vài chi tiết về trường Thánh Michel : “Đó là trường Saint Michel, trường đầu tiên do các sư huynh Lasan tại khu Tân Định, chú trọng việc dạy nghề cho các trẻ em câm điếc. Trường Thánh Michel (Saint Michel), sở hữu của Hội thừa sai và dưới danh nghĩa Hội này nó được cấp phép, được đặt dưới quyền điều hành tối cao của vị đại diện tông tòa”.

Tài liệu [5] cho biết thêm vài chi tiết khởi đầu của trường câm điếc Tân Định : ” Năm 1900, cách Sàigòn 2 cây số, một ngôi trường được cất bằng tre lá được mọc lên giữa một vườn cây dừa mát mẻ, dành cho những người câm điếc. Các trẻ em học nghề mộc, nghề điêu khắc gỗ, đóng giày cũng như học toán, học đọc, học viết. Một công trình khác dành cho người câm điếc được khánh thành ở Lái Thiêu, sau đó di chuyển về Tân Định (Sàigòn) và các sư huynh lãnh điều hành vào năm 1902. Sư Huynh Giám Tỉnh cũng cho mở lớp dạy nghề trong đó”.

Bằng một họa đồ dưới đây, tài liệu [2] chỉ ra địa điểm tọa lạc của trường câm điếc Saint Michel : Ngôi trường tọa lạc tại khu vực viện Pasteur bao chung quanh bởi đường Pasteur, Nguyễn Đình Chiểu, Công Lý và Hiền Vương. Không tìm thấy tài liệu nào nói về giải thể trường này.

Hai tài liệu [6,7] dưới đây thêm vài chi tiết về trường câm-điếc Saint Michel :

Tài liệu [6] : Trường St Michel dành cho trẻ Câm Điếc (Sourds-Muets) tại Tân Định được mở vào ngày 1 tháng 3 năm 1902.Tháng 7 năm 1904, thì dời về Gia Định và hoạt động đến tháng 7 năm 1909 thì giải thể.

(Chú thích: Địa điểm của trường câm điếc viết trong tài liệu [6] trái ngược lại với địa điểm trong tài liệu [5] : Khánh thành ở Lái Thiêu tương phản Tân Định, chuyển về Tân Định (Sàigòn) tương phản Gia Định).

Tài liệu [7] bổ túc thêm chi tiết sau đây về trường : “Trường câm-điếc Saint Michel khai trương mở cửa ngày 13 tháng 8 năm 1906 và đóng cửa năm 1910.Hiệu trưởng đầu tiên của trường là sư huynh Dominique Joseph”.

(Chú thích : Hai tài liệu [6,7] ở trên tuy không có sự đồng nhất về ngày mở cửa trường câm-điếc Saint Michel nhưng năm đóng cửa trường thì gần giống nhau).

Từ những dữ kiện của các tài liệu trên, sau khi so sánh địa điểm tọa lạc cũng như năm tháng thành lập và đóng cửa của trường Saint Michel và năm tháng thành lập trường École Saint Louis De Gonzague, người ta nhận thấy là trường Saint Michel khó có thể là tiền thân của trường Lasan Đức Minh.

(Mở ngoặc : Theo tài liệu [7], có một ngôi trường là trường nội trú Saint Louis Tân Định được khai trương mở cửa ngày 15 tháng 5 năm 1904. Hiệu trưởng đầu tiên của trường này là sư huynh Aglibert Marie. Từ năm 1920 đến 1925, sư huynh Aglibert Marie đảm nhiệm chức vụ dẫn dắt và điều khiển khu vực công giáo Đông Dương- Việt Nam và Cam Bốt (District de l’Indochine: VietNam et Cambodge). Tiếc thay, tài liệu này không có cho chi tiết về trường nội trú này. Có thể nào trường này là trường Câm Điếc ở Lái Thiêu dọn về Tân Định vào năm 1902 (hay 1904) không ? Nó không thể nào là trường École Saint Louis De Gonzague vì lý do trường này được xây 20 năm sau đó, vào năm 1923 mặc dầu mang cùng tên Saint Louis).

Tài liệu tham khảo :

1. Kỷ Yếu Lasan Đức Minh- Kỷ niệm 50 năm thành lập.
2. Kỷ Yếu 90 năm Lasan Đức Minh- Lịch sử thành lập trường.
3. Trường thánh Michel tại Tân Định-(Tiền thân của La san Đức Minh).
4. Cựu chủng sinh Tiểu Chủng Viện Saigon- Lịch sử Đại Chủng Viện Thánh Giuse Sài Gòn.
5. Dòng Lasan Chương 1 : Tóm tắt lịch sử-lasan.org.
6. Niên Biểu Tỉnh Dòng Lasan Việt Nam-28/10/2014.
7. Documents 17450 – D8 f2- Ecoles et Etablishments fondés de l’année 1890 à l’année 1954 – Tóm lược lịch sử dòng Lasan từ năm 1890 đến 1954.